Ο Γκόγκολ άρχισε να γράφει τα Παντρολογήματα ήδη από το 1833. Στη Ρώμη τους έδωσε την οριστική μορφή τους και τα έστειλε στην Πετρούπολη, όπου πρωτοπαίχτηκαν τον Δεκέμβρη του 1842.

Το θέμα της τρίπρακτης αυτής κωμωδίας είναι απλό: αναποφάσιστο και νωθρό γεροντοπαλίκαρο, ο ήρωας του έργου Ποτκαλιόσιν, πείθεται ‒από μια προξενήτρα στην αρχή, από έναν φίλο του ύστερα‒ να ζητήσει σε γάμο την κόρη ενός εύπορου εμπόρου. Νυμφίος και φίλος, πηγαίνουν στο σπίτι του μέλλοντος πεθερού, όπου έχουν μαζευτεί και μερικοί άλλοι μνηστήρες. Χάρη στην ευστροφία του φίλου του, ο Ποτκαλιόσιν μένει ο επικρατέστερος απ’ όλους· τα πάντα πάνε μια χαρά, ώσπου την τελευταία στιγμή ο ήρωάς μας κυριεύεται από θανάσιμο τρόμο μπρος στον γάμο και, μην ξέροντας πώς αλλιώς να γλιτώσει, πηδάει από το παράθυρο και το βάζει στα πόδια…

Με τα Παντρολογήματα ο Γκόγκολ σατιρίζει την καινούρια τάξη των μικροαστών που μόλις είχε αρχίσει να διαμορφώνεται ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις του τσάρου Αλέξανδρου Α΄. Παρουσιάζονται τύποι αλλόκοτοι, μονομανείς, με παράδοξες παρορμήσεις, που κινούνται σ’ έναν χώρο παράλογο. Προβάλλει, σαν μέσα από παραμορφωτικό καθρέφτη, την ανθρώπινη πραγματικότητα.

Βάζω πρόσωπα πάνω στη σκηνή με κωμικές καταστάσεις για να διασκεδάσω λίγο τη βαθιά μελαγχολία μου. Όμως οι θεατές πρέπει να καταλάβουν ότι γελώντας με τους ήρωές μου γελάνε μ’ εμένα τον ίδιο, γιατί μέσα σε αυτούς έχω μεταφέρει την ίδια μου τη λάσπη.
Γκόγκολ

ΠΡΟΣΩΠΑ 
Τρίπρακτη κωμωδία με 11 πρόσωπα: 7 άντρες και 4 γυναίκες.

Ποτκαλιόσιν: Αυλικός σύμβουλος, ανύπαντρος
Κατσκαριώφ: Φίλος του,παντρεμένος
Φέκλα Ιβάνοβνα: Προξενήτρα
Αγάφια Τυχόνοβνα: 26 χρονών,ανύπαντρη
Αρίνα Παντελεημόνοβνα: Θεία της
Σφουγγάτος: Πάρεδρος
Ανούτσκιν: Ευγενής, ξεπεσμένος
Ζεβάκιν: Απόστρατος αξιωματικός του ναυτικού
Σταρίκοφ: Έμπορος
Στεπάν: Υπηρέτης του Ποτκαλιόσιν
Ντουνιάσα: Υπηρέτρια της Αγάφιας και της Αρίνας

Γυναικείος μονόλογος: σελ. 44-46 (ΦΕΚΛΑ)
Γυναικείος μονόλογος: σελ. 68-69 & σελ. 95-96 (ΑΓΑΦΙΑ)
Αντρικός μονόλογος: σελ. 50-51 (ΣΦΟΥΓΓΑΤΟΣ)
Αντρικός μονόλογος: σελ. 94-95 (ΚΑΤΣΚΑΡΙΟΦ)
Αντρικός μονόλογος: σελ. 100-101 (ΠΟΤΚΑΛΙΟΣΙΝ)