Από το τέλος τον Εμφυλίου Πολέμου αρχίζει το ιστόρημα πού ακολουθεί. Είναι φανερό πώς, στην Ελλάδα, όχι μόνο στα πρώτα υστέρα από το 1949 χρόνια αλλά και για δεκαετίες ολόκληρες, θα βαραίνουν αποφασιστικά στις εξελίξεις τα γεγονότα του Πολέμου του 1940-41, της Κατοχής και του Εμφυλίου, με όλες τις όψεις τους και τις συνέπειές τους – τις πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές ανακατατάξεις πού έφεραν, τούς ηρωισμούς και τις αθλιότητες, το μεγαλείο και τις μικρότητες, τις εξάρσεις και τις πτώσεις, τις καταστροφές και τα τραύματα πού άφησαν στη χώρα και το Έθνος. Ή πορεία πού ακολούθησαν τελικά τα πράγματα επηρεάστηκε από πολλούς παράγοντες, διεθνείς και εσωτερικούς, και από ελληνικές ιδιομορφίες. Παρ’ όλα αυτά, θάταν λάθος να παραδεχτούμε, πώς ή πορεία αύτη ήταν αναπόφευκτη, ότι ένας εθνικός συμβιβασμός πού θα απέτρεπε τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, δεν μπορούσε σε καμιά περί-πτωση να υπάρξει. Μια τέτοια εκδοχή, στο όνομα κάποιου ιστορικού φαταλισμού, θα απάλλασσε από τις ευθύνες τους τούς ηγέτες και των δύο παρατάξεων, πού συγκρούστηκαν στην περίοδο του 1944-49 και ιδιαίτερα εκείνους πού έπαιξαν ενσυνείδητα το παιγνίδι των ξένων.
Οι καταστάσεις και οι συνθήκες στην Ελλάδα, εξαιτίας και της γεωγραφικής της θέσης, αλλά και της Δικτατορίας πού είχε προηγηθεί, ήταν εξαιρετικά δύσκολες. Αλλά οι συνθήκες – κοινωνικοοικονομικές, διεθνής συσχετισμός δυνάμεων, γεωγραφική θέση μιας χώρας κ.λ. – και οποιοιδήποτε νόμοι ή τάσεις στην κοινωνική εξέλιξη δεν δημιουργούν από μόνοι τους την ιστορία. Παρεμβάλλεται η δράση των οργανωμένων ομάδων και των πολιτικών ηγετών πού κάνουν τις επιλογές τους. Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, ό διεθνής περίγυρος, ή βαθμίδα στην εξέλιξη σε μια ορισμένη εποχή, ή διάταξη των ταξικών δυνάμεων διαγράφουν τα πλαίσια των επιλογών, αλλά δεν τις προκαθορίζουν. Τα πλαίσια των επιλογών για τούς πολιτικούς ηγέτες, τα κόμματα, τις οργανωμένες ομάδες, τούς λαούς είναι πολύ πλατιά. Και οι αποφάσεις τους, με τις συνέπειες τους δημιουργούν καταστάσεις πού ενσωματώνονται τελικά στις αντικειμενικές συνθήκες κάθε εποχής και επιδρούν στην εξέλιξη για πολλές, συχνά, δεκαετίες.
Μέσα στους σκληρούς εμφύλιους αγώνες πού άρχισαν στα τελευταία χρόνια της Κατοχής και κορυφώθηκαν το 1947-49, οι συντηρητικές δυνάμεις με την ενίσχυση των Άγγλων και των Αμερικανών, πού ενδιαφέρονταν κυρίως για τη στρατηγική άξια της χώρας μας, κατάφεραν συντριπτικά πλήγματα στην Αριστερά και στο εαμικό κίνημα πού την ηγεσία του είχε το ΚΚΕ. Μερίδα του παλιού πολιτικού κόσμου, με την έμπνευση και της ιθύνουσας τάξης της χώρας μας, δεν δίστασε να ζητήσει και να καλύψει την ξένη ένοπλη επέμβαση ούτε να συσσωματώσει στον κορμό της “εθνικοφροσύνης” δοσίλογα στοιχεία πού υπηρέτησαν στην Κατοχή τούς τρεις κατακτητές. Από την άλλη πλευρά, ή ηγεσία τού ΚΚΕ, πού αποδείχτηκε ικανή να οργανώσει το έαμικό κίνημα και να εξασφαλίσει τον έλεγχο του, όταν, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια της Κατοχής, οι καταστάσεις άρχισαν να γίνονται πιο λεπτές και πολύπλοκες, στάθηκε ανίκανη να εκτιμήσει με νηφαλιότητα τούς διεθνείς και εσωτερικούς συσχετισμούς των δυνάμεων και να χαράξει την κατάλληλη για κάθε στιγμή τακτική. Το ότι, πιθανότατα, αγνοούσε τις συμφωνίες Τσώρτσιλ-Στάλιν, πού εκχωρούσαν την Ελλάδα στην αγγλοαμερικανική ζώνη επιρροής, δεν φτάνει για να εξηγήσει το γεγονός, ότι, παραπαίοντας ανάμεσα σε ένα άκρατο εξτρεμισμό και μια αδικαιολόγητη, καμιά φορά, υποχωρητικότητα, έπεσε σε όλες τις παγίδες πού της έστησαν οι ξένοι – οι Άγγλοι και όπως ίσως αποδειχτεί με νεότερα στοιχεία από τότε και οι Αμερικανοί – και δεν οδήγησε το έαμικό κίνημα ούτε στη νίκη και στην εξουσία, ούτε σε ένα εθνικό συμβιβασμό πού θα τού επέτρεπε να κρατήσει αλώβητες τις δυνάμεις του για να παίξει πρωταρχικό ρόλο στα πλαίσια ενός δημοκρατικού αστικού καθεστώτος ύστερα από την απελευθέρωση.
