Οι συγγραφείς των μελετών που περιλαμβάνονται στο βιβλίο Ο Μονό και η διαλεκτική διερευνούν ορισμένα προβλήματα, που με το βιβλίο του «Η τύχη και η αναγκαιότητα» έχει θέσει ο Ζακ Μονό, και προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης τους  ή λύσεις, που, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι διαμετρικά αντίθετες με τις δικές του. Και πρώτα το πρόβλημα της συσχέτισης  της τύχης με την αναγκαιότητα, που δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο του. Ύστερα το πρόβλημα του θεμιτού της μεταφοράς εννοιών της φυσικής στον τομέα της βιολογίας και μάλιστα της αναγωγής του βιολογικού στο φυσικό. Οι έννοιες της εντροπίας και της πληροφορίας, ή «δεύτερη αρχή της θερμοδυναμικής», μπορούν με τόση ευκολία να εφαρμοστούν και στη βιολογία, έστω και τη μοιριακή; Όσο εξαιρετικές κι αν είναι οι ανακαλύψεις των τελευταίων δεκαετιών σχετικά με την εσωτερική λειτουργία του ζωντανού οργανισμού, χάρη στη διείσδυση του επιστήμονα και μάλιστα του πειραματικού σε μοριακό επίπεδο, μπορούμε μήπως να πούμε ότι φτάσαμε κίολας στο κατώφλι της έσχατης γνώσης κι ότι διαβαίνοντας το δεν θάχουμε τίποτε άλλο να ανακαλύψουμε πιο πέρα; Η δομή, είναι η μοναδική αιτία του γεγονότος; Είναι δυνατό να συλλάβουμε, να κατανοήσουμε την εξέλιξη χωρίς μια σταθερά ανανεούμενη δημιουργική δράση; Η φύση, και η άμεση σχέση του ανθρώπου προς τη φύση, αρκούν για να εξηγήσουν τον άνθρωπο; Ο άνθρωπος είναι απομονωμένος, υποταγμένος μόνο στη γνώση για τη δημιουργία αξιών, που χωρίς αυτές δεν μπορεί να ζήσει; Ή μήπως η κοινωνική ανάπτυξη δεν είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου; Ένας φιλόσοφος, είναι μαθηματικός, ένας φυσικός και ένας ειδικός της μοριακής βιολογίας, ο καθένας από τη δική του ιδιαίτερη σκοπιά, εξετάζουν τις διάφορες όψεις αυτών των προβλημάτων.