Από την εποχή της Τουρκοκρατίας κοινή ήταν η πορεία του Έθνους ολοκλήρου. Μπορεί η Κύπρος να μην πρόλαβε να ξεσηκωθεί το 1821 αλλά οι σφαγές και καρατομήσεις Κυπρίων και ο απαγχονισμός του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού, τον Ιούλιο του 1821, αποτελούν τραγικό εθνικό γεγονός. Ότι Κύπριοι Αγωνιστές διέφυγαν από τη μεγαλόνησο και έλαβαν μέρος στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας με τη σημαία τους, που φυλάσσεται σήμερα ευλαβικά στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα με την ιδιόμορφη επιγραφή της -Σημαία Ελληνική – Πατρίς Κύπρου- δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ο εθνικός προσανατολισμός λοιπόν της Κύπρου διαμορφώθηκε αμέσως με την Ελληνική επανάσταση του 1821, με κύριο φορέα του εθνικού κινήματος τον ανώτερο κλήρο αλλά και άλλων διανοουμένων και διδασκάλων της μεγαλονήσου. Συνδετικός κρίκος με το υπόλοιπο Ελληνικό γένος, τόσο εκείνο που είχε ελευθερωθεί όσο και του υποδούλου ακόμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αποτελούσε η ορθόδοξη πίστη αλλά και η ελληνική γλώσσα των Κυπρίων. Σημείο αναφοράς ήταν αρχικά η Αγία Σοφία και σταδιακά ύστερα η Αθήνα.
Η μεταβολή όμως κυριαρχίας της Κύπρου το 1878 από τουρκοκρατία σε αγγλοκρατία απέβη σημαντική γιατί ενώ ως τότε υπήρχε μια κοινή πορεία με τον υπόλοιπο Ελληνισμό, από τη στιγμή εκείνη η Κύπρος εκτρέπεται και ακολουθεί δρόμο χωριστό. Ότι δεν υπήρξε ποτέ αμφιβολία για την πληθυσμιακή υπεροχή του ελληνικού στοιχείου είναι βέβαιο. Ολόκληρος ο πληθυσμός διαβίωσε ειρηνικά και αντιμετώπιζε τις ίδιες δυσκολίες, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο. Με τον καιρό όμως γίνεται εμφανής η προσπάθεια των Άγγλων να μεταβάλουν τον εθνικό προσανατολισμό των κατοίκων και να διαμορφώσουν μια καθαρά Κυπριακή συνείδηση, μέσα στη μεγάλη Βρετανική Κοινοπολιτεία. Ενώ αρχικά η εθνική ταυτότητα των Κυπρίων διαχωρίζεται σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους για αρκετές δεκαετίες, από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και ύστερα γίνεται αποδεκτή η ταυτότητα δύο εθνικών κοινοτήτων, μιας μεγαλύτερης Ελληνοκυπρίων και μιας μικρότερης των Τουρκοκυπρίων. Πάντα όμως παραμένει η προσπάθεια της Αγγλικής Διοίκησης να μεταβάλλει τον εθνικό προσανατολισμό των κατοίκων και να διαμορφωθεί μια καθαρά Κυπριακή συνείδηση στα πλαίσια της Κοινοπολιτείας. Οι πρώτες απογραφές γίνονται με καθαρά εθνοθρησκευτικά κριτήρια. Με τον καιρό φαίνεται να βελτιώνονται οι συνθήκες ζωής και να αυξάνεται ο πληθυσμός αν και υπήρξε μεγάλο ρεύμα μετανάστευσης.
Οι χριστιανοί όμως της Κύπρου θεωρούσαν πάντοτε τον εαυτό τους τμήμα του Ελληνισμού και φυσικά προσδοκούσαν πάντοτε την ποθητή εκείνη μέρα. Συνδετικός κρίκος ήταν πάντα η ορθόδοξη πίστη και η ελληνική γλώσσα. Η προγενέστερη ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα διατηρούσε πάντα τις ελπίδες, και με τον καιρό ο ενωτικός προσανατολισμός γινόταν πιο έντονος και τα αισθήματα ελληνικότητας πιο ισχυρά.