Ποιος ήταν ο Αλή πασάς;

Ποιος ήταν ο Aλής; Πριν από έναν αιώνα περίπου, δεν θα υπήρχε καν ανάγκη να τεθεί τέτοια ερώτηση, γιατί ο Αλής έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στα χρόνια του. Αποκαλούνταν το ρομαντικότερο τέρας στην Ιστορία, ο μωαμεθανός Βοναπάρτης, και είχε πολλά άλλα παρωνύμια από τα οποία αλλά ήταν επιτυχημένα και αλλά όχι. Ο Βίκτωρ Ουγκό, γράφοντας το ’18-’20, τον αποκαλούσε μοναδικό κολοσσό και μεγαλοφυΐα του καιρού, άξιο να συγκριθεί με τον Ναπολέοντα, και πρόσθετε ότι ο Αλής σε σύγκριση με αυτόν ήταν ό,τι η τίγρης με το λιοντάρι ή το γεράκι με τον αετό. Η ιστορία του Αλή δεν γράφτηκε ακόμα στην Αγγλία και γι’ αυτό και σκέφτηκα ότι θα άξιζε να την ξαναπώ και με άλλον τρόπο, κυρίως χάρη της διήγησης. Δεν προσπάθησα να την γράψω εξολοκλήρου με όλες τις πολιτικές και ιστορικές προεκτάσεις της, αλλά μάλλον να την κάνω όσο ενδιαφέρουσα μπορούσα. Προσπάθησα να είμαι εκφραστικός χωρίς και να είμαι αναληθής, αφού ο σκοπός μου ήταν να είναι σύντομη βιογραφία και όχι αναβλύζον μυθιστόρημα.

Νομίζω πως, αν ο Αλής ζούσε πριν από τον Σαίξπηρ, η ιστορία αυτού του τυράννου θα τον ενδιέφερε και πιθανόν να μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τον ποιητή που ενδιαφερόταν τόσο πολύ για τις τύχες και τις άπειρες ποικίλες ζωές και θανάτους που λάβαιναν χώρα γύρω από αυτούς. Ποτέ δεν υπήρξε ζωή περισσότερο γεμάτη απ’ ό,τι η ζωή του Αλή, με υποδείξεις συνωμοσιών και γενικά με τόσο κατάλληλο κλίμα για τον ποιητή, τον νοβελίστα και τον δραματογράφο. Οπωσδήποτε δεν θα παραμελούνταν.ΟΑλής έχει σημαντική θέση στην Ιστορία. Στην Ελλάδα απεικονίστηκε στις μπαλάντες, στα δημοτικά τραγούδια και σε άλλα δημοτικά έργα. Ενέπνευσε τον Βύρωνα, πρόσφερε την κεντρική ιδέα τουλάχιστον μιας νουβέλας ή μάλλον μιας ουγγρικής ραψωδίας που γράφτηκε από τον Mor Jókai και ο Δουμάς έκανε χρήση του τελευταίου μέρους της ζωής του στο έργο του Ο Κόμης Μοντεχρήστος.

Στη δικτατορία δεν υπάρχει τίποτε το καινούργιο, αν και με το πέρασμα του χρόνου φαίνεται να βλέπουμε μεγαλύτερη ισχύ σε λιγότερα χέρια και μεγαλύτερους κινδύνους. Η ιστορία του δικτάτορα της Ηπείρου παρέχει ένα μάθημα στη λειτουργία της απολυταρχίας που πρέπει καλά να θυμόμαστε.

Για οίκτο και για φόβο δε μιλώ.
Εκείνοι που τον Βεζίρη υπηρετούν
τις παραπάνω λέξεις δε λογιάζουν.
Από την πρώτη κιόλας την αυγή,
του Προφήτη η ημισέληνος
ποτέ δεν είδε άλλο αρχηγό
πιο ένδοξο απ’ τον Αλή Πασά μας.

Λόρδος Μπάιρον, Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ