Γνωστός στο γιαννιώτικο αναγνωστικό κοινό ο λαογράφος και συγγραφέας, από το Μιχαλίτσι Ιωαννίνων, δάσκαλος Νίκος Β. Κοσμάς και πλούσιο το συγγραφικό έργο του, με ποικίλα θέματα. Θέματα, τα οποία εξετάζει σε βάθος, με πληρότητα και στοχασμό.

Τούτο το βιβλίο είναι κάτι ανάμεσα στο μύθο και στην ιστορία. Μυθιστορία το ονομάζει και ο ίδιος. Θέματα συγκλονιστικά σαν αυτό του βιβλίου «Αιώνια νεολαίοι», δεν ανήκει αποκλειστικά στο χώρο της ιστορίας του μύθου. Γιατί η άμυθη ιστορία συχνά καταλήγει σε βαναυσότητα, ενώ ο ανιστόρητος μύθος γίνεται φαντασιοκόπημα.

Αυτό τον κίνδυνο τον απέφυγε, με την τέχνη του, ο συγγραφέας και το θέμα του βιβλίου του άγγιξε βαθιά τις ψυχές των Γιαννιωτών.

Πρόκειται για την πολύκροτη δίκη που συγκλόνισε, πριν από 52 χρόνια, τα Γιάννινα και οδήγησε 16 νεολαίους στο απόσπασμα. Εποχή δύσκολη για τα Γιάννινα, για το έθνος ολόκληρο. Εποχή του εμφύλιου σπαραγμού, που κόστισε αναρίθμητα θύματα και ερείπια.

Ανάμεσα στα θύματα αυτά και οι 16 νεολαίοι των Ιωαννίνων, που «δεν πρόλαβαν να σεργιανίσουν τη ζωή κι έτσι έμειναν αιώνια νεολαίοι».

Συγκλονιστικές οι σκηνές που διαδραματίζονται στο βιβλίο. Η μια σκηνή, πιο συγκλονιστική απ’ την άλλη. Συγκλονιστικές οι απολογίες των κατηγορουμένων. Αναπάντητα τα ερωτήματα που διατυπώνουν στις τελευταίες επιστολές τους. Εντονες οι αντιδράσεις της κοινωνίας των Ιωαννίνων για τις επικείμενες εκτελέσεις. Ιστορική η απόφαση του Δικηγορικού Συλλόγου που ζήτησε την αναστολή των εκτελέσεων. Το κλίμα, όμως, της εποχής ήταν βαρύ. Η απόφαση είχε παρθεί πριν τη διεξαγωγή της δίκης.

Συμπολίτης μας που έζησε από κοντά τα γεγονότα, διηγείται: «Οι μέρες που έζησαν τα Γιάννινα απ’ τη στιγμή της απόφασης μέχρι τη στιγμή που σταμάτησαν οι εκτελέσεις, ήταν οι πιο συγκλονιστικές που θυμάμαι σ’ ολόκληρη τη ζωή μου».

Η πόλη ζητάει να μη γίνουν οι εκτελέσεις. Οι εκτελέσεις έγιναν. Τα θύματα αυτά βρέθηκαν ανάμεσα στους 48, από τους 114 κατηγορούμενους, που καταδικάστηκαν σε θάνατο. 16 νέα παλικάρια οδηγήθηκαν στο Σταυράκι και εκτελέστηκαν.

Νέοι όλοι τους, από 20 μέχρι 45 ετών. Οι πιο πολλοί είχαν πάρει μέρος στην Αντίσταση του λαού μας ενάντια στο φασισμό. Γλίτωσαν από τον κατακτητή και οδηγήθηκαν στο απόσπασμα, θύματα της σκοπιμότητας.

Εζησα, προσωπικά, αυτό το δράμα της πόλης μας, στα πλαίσια μιας τρίχρονης έρευνας που πραγματοποίησα πριν από 15 χρόνια. Καρπός αυτής της έρευνας ήταν το βιβλίο μου «Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων».

Με το βιβλίο του Νίκου Κοσμά ξαναθυμήθηκα την υπόθεση. Ενιωσα την ίδια συγκίνηση που είχα νιώσει και πριν από 15 χρόνια. Και μαζί με τη συγκίνηση, διατράνωσα βαθιά την πίστη μέσα μου για την ανάγκη, για το χρέος που έχουμε οι Ελληνες.

Να μη ξαναγυρίσουμε ποτέ στην κόλαση του εμφυλίου. Αυτό είναι το μήνυμα του βιβλίου του Νίκου Κοσμά.