Τρεις Έλληνες ‒άσημοι κατά τους ιστορικούς‒ που συναντήθηκαν το θέρος του 1814 στην Οδησσό, είχαν την έμπνευση να αποφασίσουν και να επιχειρήσουν τη σύσταση μιας Εταιρίας μυστικής και «να εισάξωσιν εις αυτήν όλους τους εκλεκτούς και ανδρείους των ομογενών, δια να ενεργήσωσι μόνοι των ό,τι ματαίως και προ πολλού χρόνου ήλπιζον από την φιλανθρωπίαν των χριστιανών βασιλέων».

Η Φιλική Εταιρία, ιδρυθείσα το 1814 (συμβολικά ορίστηκε η 14η Σεπτεμβρίου, επέτειος της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, ως ημέρα ιδρύσεως της Εταιρίας), αναπτύχθηκε αρχικά με βραδύ ρυθμό, και με ταχύτητα από το 1818 και ύστερα, έφθασε τις παραμονές του μεγάλου ξεσηκωμού του 1821 να αριθμεί χιλιάδες μέλη στην Ελλάδα και σε κάθε γωνιά του Ελληνισμού.

Οι τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρίας ήταν ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Εμμανουήλ Ξάνθος και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ.