Στην πραγματεία του για την εγκόσμια εξουσία ο Λούθηρος βρίσκει την ευκαιρία να διατυπώσει τη θεωρία του για τα δύο βασίλεια, δανειζόμενος την υπάρχουσα ήδη από τη διδασκαλία του Αυγουστίνου διάκριση σε Civitas Dei και Civitas Terenna και συγκροτεί μια βιβλική – θεολογική νομιμοποίηση της ύπαρξης της εξουσίας – «ρομφαίας».
Η νομιμοποίηση της κρατικής εξουσίας και η θεμελίωση της υποχρέωσης του χριστιανού να την υπηρετεί και να τη χρησιμοποιεί επιχειρείται με εντυπωσιακό και μερικές φορές ωμό ρεαλισμό. Συνιστά έτσι ανεπιφύλακτα στον χριστιανό να διεκδικήσει ακόμη και τη θέση του δήμιου, διότι, όπως λέει, πρέπει να υπάρχει κάποιος που θα στραγγαλίζει και θα θανατώνει τους άδικους. Όταν πάλι πραγματεύεται το θέμα του πολέμου και του κατά πόσον ο χριστιανός πρέπει να συμμετέχει σ’ αυτόν, δεν διστάζει να πει ότι είναι «χριστιανικό και έργο αγάπης» να σφάξεις αδίστακτα τους εχθρούς, να λεηλατήσεις, να κάψεις και να κάνεις ό,τι είναι το πλέον κατάλληλο για να πλήξεις τον εχθρό.
Παράλληλα όμως, ο Λούθηρος, έστω και κινούμενος από τη σκοπιμότητα που υπηρετούσε το έργο του, οριοθετεί έναν εσώτατο πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, στον οποίο η εξουσία δεν νομιμοποιείται να υπεισέρχεται. Πρόκειται για την πίστη, η οποία είναι υπόθεση της καρδιάς και του εσωτερικού ανθρώπου, όπως τον ονομάζει, σε αντιδιαστολή προς τον εξωτερικό, ο οποίος και μόνο αυτός είναι υποκείμενο εξουσίας. Στον πυρήνα αυτόν, ο νόμος της «ρομφαίας» δεν έχει καμία εξουσία και δικαιοδοσία. Η σκέψη του Λούθηρου κινείται εδώ σε μια καθαρά αντιολοκληρωτική συλλογιστική, αναδεικνύοντας τη συνείδηση ως ένα πεδίο απόλυτης αυτονομίας.

“Λίγοι άνθρωποι επέφεραν τόσες αλλαγές στον κόσμο όσο ο Λούθηρος. Όχι με τις επιστημονικές γνώσεις ούτε με τη στρατιωτική ισχύ αλλά μόνο με τη δύναμη της πίστης και με τη σοβαρότητα με την οποία έθεσε εκ νέου το ζήτημα του Θεού. Nωρίς να το θελήσει, η μεταρρύθμιση την οποία επιχείρησε, προκάλεσε ένα μείζον σχίσμα στον Χριστιανισμό. Από τη μεταρρύθμιση όμως αυτή δεν γεννήθηκαν μόνο καινούργιες εκκλησίες, αλλά επηρεάστηκε βαθιά και ο ίδιος ο Καθολικισμός. Αλλά και πέρα από τα όρια της θρησκείας, ο κόσμος εισήλθε σε μια νέα εποχή. H διακήρυξη της ελευθερίας της πίστης συνέβαλε στην ανάπτυξη ενός πολιτισμού βασισμένου στην ελευθερία της προσωπικότητας και της συνείδησης”.