Στον τόμο αυτό περιέχονται οι εννέα ομιλίες-μελετήματα που ανακοινώθηκαν στο ομότιτλο Συνέδριο, το οποίο οργάνωσε τον Οκτώβριο του 1996 το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Αναφέρονται σε θέματα τα οποία ίσχυσαν στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, όπως: οι όροι που ευνόησαν τις διαδικασίες ανάπτυξης του παιδικού βιβλίου, οι σχέσεις του με την εκπαιδευτική πολιτική και τις παιδαγωγικές αντιλήψεις, η κυρίαρχη παρουσία της ξένης λογοτεχνίας, η επέμβαση των μισσιοναρίων με τις λαϊκές -και για τα παιδιά- εκδόσεις τους, οι περίφημες “ροβινσωνιάδες”, η μεταφραστική δραστηριότητα, η εικονογράφηση και άλλα. Αυτά, υπό το φως της φιλολογικής ανάλυσης των ευρημάτων που η έρευνα ανασύρει συνεχώς. Το παρελθόν ανασυστήνεται και κριτήρια αναδρομικά ορίζονται και με αυτά γίνονται αποτιμήσεις, εξάγονται συμπεράσματα, πολλά ζητήματα επανεξετάζονται και νέες απόψεις διατυπώνονται. Η διείσδυση στις παλαιές πηγές πληροφόρησης και η μελέτη των κειμένων, στο πλαίσιο της συνολικής γνώσης της πνευματικής, πολιτιστικής και κοινωνικής κατάστασης του περασμένου αιώνα, και η εκτίμηση των συνθηκών που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της νεοελληνικής λογοτεχνίας και του αξιοπρόσεκτου μέλους της, της παιδικής, αποτελούν τον αλάνθαστο τρόπο προσέγγισης και κατανόησης της προσωπικότητας του ελληνικού παιδικού βιβλίου και της παρακολούθησης της πορείας.