Η παραλυσία της συνείδησης

Το άρθρο έγραψε ο Τάκης Λάγιος, νομικός, συγγραφέας
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών

Στο θεατρικό έργο του Μαροκινού συγγραφέα Ναμπίλ Λαχλού Η Οφηλία δεν πέθανε (εκδόσεις Δωδώνη), γραμμένο μεν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε, πρωταγωνιστούν δύο άνδρες που υποδύονται τους σεξπιρικούς ήρωες Αμλετ και Μάκβεθ. Και οι δύο έχουν επιλέξει να είναι παράλυτοι. Σε κάποιο σημείο του έργου ο Αμλετ δικαιολογεί την απόφασή του να καταστεί εκούσια παράλυτος λέγοντας: «Παραλύω το κορμί μου για να μη μου δημιουργήσει κανένα κακό η συνείδησή μου». Αυτή η φράση ανεστραμμένη χαρακτηρίζει ολόκληρη την κοινωνία του πρώτου τετάρτου του 21ου αιώνα.

Μια κοινωνία που παραλύει τη συνείδησή της ώστε να δικαιολογεί τις πράξεις και τις παραλείψεις της και οδεύει στην αφασιακή αρτηριοσκλήρυνση μέσα σε έναν παγκοσμιοποιημένο αδιάφορο κόσμο με σκοπό τον ενταφιασμό της ανθρώπινης συνείδησης κάτω από τα «μπάζα» μιας θλιβερής καθημερινότητας με τη δικαιολογία «δεν έχω τη δύναμη να κάνω κάτι για να τον αλλάξω». Συνηθίσαμε την αυταρχικότητα, την ετεροθέσμιση, τη χειραγώγηση, την αναξιοπρέπεια των επιδομάτων, τη βαρβαρότητα των μεταρρυθμίσεων και, κυρίως, συνηθίσαμε την αποδοχή των εγκλημάτων που προκαλούνται από τον εθνικισμό, τις διακρίσεις, το κέρδος, την πατριαρχία, την αδιαφορία, τον πόλεμο. Συνηθίσαμε ακόμα και τη γενοκτονία ονομάζοντάς την αυτοάμυνα, δίκαιη τιμωρία, αναγκαίο κακό, παράπλευρη απώλεια.

Πώς μπορεί όμως η συνείδηση να παραλύει και να μένει αδιάφορη ακόμα και μπροστά στη φρίκη της δολοφονίας αμάχων, στην ερήμωση, στη μυρωδιά του αίματος αθώων; Η απάντηση είναι μία: Μέσω των παραισθήσεων της εκστασιακής ασυνειδησίας. Ολοι έχουμε νωπή στη μνήμη μας την εικόνα στρατιωτών του ισραηλινού στρατού να κραδαίνουν τα όπλα τους χορεύοντας και αλαλάζοντας ημίγυμνοι υπό τους ήχους της μουσικής ενός ροκ σταρ με λαμέ κιλότα που κάνει στριπτίζ. Την επόμενη μέρα, οι στρατιώτες αυτοί μεθυσμένοι από μίσος και φανατισμό θα έμπαιναν στη δύσμοιρη Γάζα με έναν σκοπό: να εκδικηθούν, να τιμωρήσουν, να σκοτώσουν προαιώνιους εχθρούς, όπως άλλοτε τιμωρούσαν τους Αμαλικίτες, τους Μωαβίτες, τους Φιλισταίους, φέρνοντας στον βασιλιά τους, σαν απόδειξη της σφαγής των εχθρών, τις ακροβυστίες τους (Βασιλειών ΙΘ 26).

Η έκσταση έχει μεταφυσικό θρησκευτικό χαρακτήρα και εκδηλώνεται με τη λεγόμενη είσοδο του θεού στο σώμα του εκστασιαζόμενου, πόσο μάλλον όταν θεός είναι η παντοδύναμη οντότητα του Μονοθεϊσμού. Η ατομική βούληση εκμηδενίζεται μπροστά στην υπέρτατη δύναμη και η συνείδηση ακρωτηριάζεται και παραλύει συμβιβασμένη με την οποιαδήποτε φρίκη προκαλεί το άβουλο σώμα στο οποίο έχει την ατυχία να κατοικοεδρεύει.

Και θα μπορούσε να πει κάποιος ότι σε μία περιοχή του κόσμου μας που εδώ και χιλιετίες σπαράσσεται από εθνικούς πολέμους και θρησκευτικές συγκρούσεις, η συνειδησιακή παράλυση αποτελεί ήσσονος σημασίας θέμα. Πώς μπορεί όμως αυτός ο χορός των παραισθήσεων να έχει συναρπάσει τον λεγόμενο πολιτισμένο κόσμο; Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως δημοκράτες, οικολόγοι, προοδευτικοί, φιλελεύθεροι, ορθολογιστές να κλείνουν τα μάτια και τα αυτιά τους σε αυτό που γίνεται σήμερα σε βάρος της ανθρωπότητας;

Είμαστε στα πρόθυρα ενός παγκόσμιου πολέμου που σαν αιτία θα έχει τις παραισθήσεις κάποιων που φρονούν ότι κρατούν στα χέρια τους τη μοίρα όλων μας. Αλαζόνες πρώην τραπεζικοί υπάλληλοι, απόγονοι ναζί που παριστάνουν τους ακτιβιστές/ακτιβίστριες, άνοες πλανητάρχες, εξαρτημένοι από ουσίες διεφθαρμένοι πολέμαρχοι παριστάνουν τους ηγέτες των κρατών, δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν και προετοιμάζουν τα γεγονότα τα οποία δεν θα υπάρξει κανένας ιστορικός του μέλλοντος να περιγράψει. Πώς φτάσαμε όμως ώς εδώ;

Φοβάμαι ότι ναι μεν οι αιτίες είναι πολλές, όμως το εργαλείο που οδηγεί στην εκστατική παραίσθηση και στην παράλυση της συνείδησης, εκτός φυσικά από τα ναρκωτικά, είναι ένα: το χρήμα και οι υπηρέτες του – κράτη, οργανισμοί, εταιρείες, καταπιστεύματα και κυρίως αυτό το σώμα της κοινωνίας που υποτίθεται ότι είχε φτιαχτεί για να κρατάει ζωντανή την αλήθεια και αφυπνισμένη τη λαϊκή συνείδηση και λέγεται «μέσα μαζικής ενημέρωσης». Αυτά αποτελούν πλέον τους σύγχρονους προφήτες και με τον ίδιο τρόπο που οι συνάδελφοί τους της Παλαιάς Διαθήκης με ταμπούρλα και φλογέρες, χορεύοντας και χειρονομώντας, ονόμαζαν τις ασυναρτησίες τους ιερούς χρησμούς, παρασέρνοντας ακόμα και βασιλιάδες στο παραλήρημά τους (Α’ Σαμουήλ Ι’, 10-11), έτσι και σήμερα τηλεοράσεις και λοιπά μέσα χειραγώγησης οδηγούν τη συνείδησή μας στην ασφάλεια της παράλυσης.

Και δυστυχώς παρατηρούμε αυτό το σύμπτωμα σε πάρα πολλούς γύρω μας. Ας μην το θεωρήσουμε όμως ως δικαιολογία για να συμβιβαζόμαστε με αυτή την κατάσταση. Οφείλουμε να θυμόμαστε αυτό που είχε πει ο Μ. Γκάντι: «Σε θέματα συνείδησης, ο κανόνας της πλειοψηφίας δεν ισχύει».

*Νομικός, συγγραφέας