Στο βιβλίο αυτό, το 14ο του ιστορικού της επιστήμης Γιάννη Καρά, καταγράφονται με κάθε δυνατή λεπτομέρεια και εξαντλητικά, οι απόψεις των πνευματικών ανθρώπων των προεπαναστατικών χρόνων για την ύλη, όπως και για άλλες συνακόλουθες έννοιες, της κίνησης, του κενού, αλλά και γενικότερα της γνώσης. Έννοιες θεμελιώδεις της φιλοσοφικής κι επιστημονικής προβληματικής όλων των εποχών, οι οποίες τώρα επαναδιατυπώνονται κι επανεξετάζονται μέσα στο νέο πνευματικό κλίμα της εποχής, ως έκφραση της νέας προσπάθειας του ανθρώπου να μελετήσει τη φύση, τον κόσμο, αυτόν τον ίδιο τον άνθρωπο, με βάση τα νέα δεδομένα, τα στοιχεία που η επαφή του με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή επιστημονική σκέψη του προσέφεραν.
Όπως παρατηρεί και ο συγγραφέας του βιβλίου, το θέμα του υλισμού ή μη στη σκέψη των χρόνων εκείνων, πρέπει να το δούμε μέσα στην όλη προβληματική της εποχής, χωρίς προκατειλημμένες αντιλήψεις, ή αντιγραφές ξένων προτύπων, αλλά έτσι όπως η ιστορική επιστήμη απαιτεί, με βάση πάντα τις μαρτυρίες της εποχής, τα ίδια τα κείμενα που η ιστορική μνήμη μας έχει διαφυλάξει.