«Ο αρχαίος μύθος στο Ρίτσο»: Πίστευα, όταν μελετούσα τον αρχαίο μύθο στο Ρίτσο, ότι είχα εξαντλήσει το θέμα. Ο Ρίτσος όμως με δίδαξε και πάλι, αυτή τη φορά από τον τάφο του, ότι δεν μπορούμε να εξαντλήσουμε το ανεξάντλητο: Στο κύκνειο άσμα του, στις τέσσερεις ποιητικές ενότητες, που κυκλοφόρησαν τον περασμένο Νοέμβριο με τον κοινό τίτλο “Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα”, ο Ρίτσος καταγράφει τη “Νέκυια” της ψυχής του, τη μακρόσυρτη κάθοδό του στον Άδη (1987-1989) και, ταυτόχρονα, το θάνατο του ιστορικού και ιδεολογικού του “Κόσμου” – και πάλι με τη βοήθεια της, πάρα πολύ αποσπασματικής, προσφυγής του στο καλό προσωπείο του μύθου, για να διερμηνέψει και τους τελευταίους – γι’ αυτόν, όχι για μας- “δύσκολους καιρούς”. Θα συγκεντρώσω εδώ, καταληκτικά, τις σκόρπιες αυτές μυθολογικές-ποιητικές ψηφίδες, ταυτόχρονα σπαράγματα της ποίησης και της ψυχής του, χωρίς να ελπίζω πια ότι θα μπορέσω να ολοκληρώσω ένα πεισματικά ανολοκλήρωτο μωσαϊκό: “Μετά την Τροία”, Περσεφόνη (“Σήματα”· “Άχρηστα κλειδιά”), Συμπληγάδες/Ελένη (“Μικρό χρονικό”), Ορέστης (“Ακατόρθωτη φυγή”), Πηνελόπη (“Δευτερόλεπτα”, 13).