Σκοπός της μελέτης αυτής είναι η παρουσίαση της ιστορικής πορείας και εξέλιξης της αλληλοδιδακτικής μεθόδου στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, μιας εποχής που αποτελεί την αφετηρία για την οργάνωση της ελληνικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παίρνοντας την πρώτη ώθηση από την αλληλοδιδακτική, το πρωτοβάθμιο σχολείο διαμορφώνει τον δικό του ιδιαίτερο χώρο, επεκτείνεται σε εθνική κλίμακα, αποκτά συγκεκριμένο στόχο, γίνεται ένα πρόσφορο πεδίο για την ηθική διάπλαση του παιδικού χαρακτήρα. Μέθοδος διδασκαλίας και μετάδοσης των στοιχειωδών γνώσεων, από τη μια μεριά, και μέθοδος οργάνωσης και διοίκησης του σχολείου από την άλλη, η αλληλοδιδακτική θα αποτελέσει το αντικείμενο μιας ευρείας παιδαγωγικής συζήτησης, αλλά και το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι κρατικές και ιδιωτικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες του 19ου αιώνα. Πολιτεία, κοινωνικοί φορείς και άτομα, όλοι σε αγωνιώδη αναζήτηση μιας πνευματικής και εθνικής ταυτότητας, προκαλούν ιδεολογικές ζυμώσεις, πυροδοτούν διαμάχες, προτείνουν λύσεις στα προβλήματα και θέτουν τα θεμέλια του νεοελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Και η αλληλοδιδακτική έχει να παίξει τον δικό της ρόλο σε όλα αυτά. Άλλοτε ως πεδίο εφαρμογής φιλελευθέρων παιδαγωγικών αντιλήψεων και άλλοτε ως αντικείμενο έντονης κριτικής και διαμάχης, η μέθοδος εξελίσσεται συνυφασμένη με τη γενικότερη πορεία του νεοελληνικού κράτους. Είναι αυτή η διάσταση της ιστορίας της αλληλοδιδακτικής που θα μας απασχολήσει εδώ.