Τίποτα ή σχεδόν τίποτα δεν μάθαμε επίσης για τον ξερριζωμό όσων Ποντίων γλύτωσαν τη γενοκτονία των χρόνων 1915-1922 και για την εγκατάσταση τους στις απέναντι ακτές της Μαύρης Θάλασσας, όπου συνδέθηκαν με τις ήδη ακμάζουσες ελληνικές παροικίες, για την καλλιέργεια της δημοτικής ελληνικής γλώσσας και την άνθιση των ελληνικών κοινοτήτων στα πρώτα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης, για τις σταλινικές διώξεις και τον αναγκαστικό εκτοπισμό από το 1935 και μέχρι το 1945 στις μακρινές στέπες του Καυκάσου χιλιάδων ανθρώπων που επέμειναν να διατηρούν το ελληνικό τους διαβατήριο. Κι όμως, οι άνθρωποι αυτοί υπήρχαν. Αισθάνονταν Έλληνες -Ρωμιούς τους αποκαλούσαν εκεί- μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο, κρατούσαν τα έθιμα, τις μουσικές, τα τραγούδια και τις συνήθειες μιας μακραίωνης παράδοσης που μεταβιβαζόταν από γενιά σε γενιά. Ταυτόχρονα σπούδαζαν, δούλευαν, διέπρεπαν, συμμετείχαν στη ζωή της Σοβιετικής κοινωνίας, όσο οι περιστάσεις το επέτρεπαν. Κι όταν, μετά το 1989, οι φραγμοί που έβαζε η ιστορία -τί καθοριστική δύναμη, αλήθεια- κατέρρευσαν, πίστεψαν ότι ήρθε η ώρα να πραγματοποιήσουν το όνειρο των προγόνων τους, να επιστρέψουν στην πατρίδα. Μια πατρίδα που δεν γνώριζαν, που δεν είχαν ποτέ δει, που αισθάνονταν δική τους από πίστη και όχι ως τόπο γέννησης.

Ας μην συζητήσουμε εδώ, πώς τους δέχτηκε αυτή η πατρίδα. Φαίνεται άλλωστε από τα στοιχεία της μελέτης που κρατάτε στα χέρια σας. Ας ευχηθούμε μόνον, οι συνθήκες ν’ αλλάξουν και το δυναμικό, οι γνώσεις, η εμπειρία, η διάθεση για προσφορά που κουβαλούν οι συμπατριώτες μας από την πρ. ΕΣΣΔ να βρει επιτέλους διέξοδο, προς όφελος των ίδιων, αλλά και της κοινωνίας μας. Γι’ αυτό και αποτολμήσαμε τούτη την έκδοση, η οποία βασίζεται σε στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά την εφαρμογή ευρωπαϊκών προγραμμάτων καταπολέμησης του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας και που, πρέπει να σημειώσουμε, δεν θα είχε πραγματοποιηθεί, χωρίς την πολύτιμη συμβολή της ΓΓΑΕ. Γιατί πιστεύουμε ότι μόνο η επιστημονικά έγκυρη και αξιόπιστη γνώση για τα προβλήματα και τις ανάγκες των ομάδων που υφίστανται τις συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού, όπως στην προκειμένη περίπτωση συμβαίνει με τους Έλληνες από την πρ. ΕΣΣΔ, μπορεί να οδηγήσει στη λήψη μέτρων που θα συμβάλουν στον περιορισμό του και γιατί όχι στην οριστική εξάλειψή του.