Η Μ. Ασία στάθηκε το λίκνο της Φυλής. Ιδιαίτερα η Ιωνία υπήρξε της Ιστορίας και του Ελληνισμού η καλύτερη στιγμή βοήθησε τον άνθρωπο να βγει από τη μυθική ερμηνεία του κόσμου και να περάσει πρώτη στην επιστημονική σκέψη και στην εκκόλαψη αυτού του πολιτισμού, που συνήθως σήμερα αποκαλούμε “ελληνικό θαύμα”.
Σ’ όλες τις περιόδους της ιστορίας μας βρέθηκε πρωτοπόρος στα μεγάλα οράματα και τα λαμπρά επιτεύγματα του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού. Για αιώνες ολόκληρους έσπερνε παντού το στοχασμό και το λόγο, έδινε το σφιγμό και τον παλμό της ζωής στη Βυζαντινή αυτοκρατορία κι ήταν το επίκεντρο των πολιτικών κι ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής. Ήταν μια Ελλάδα που κρατούσε από βουνό σε βουνό την αιώνια φρυκτωρία του πνεύματος. Ωστόσο μετά τις συμφορές του Ματζικέρτ (1071) και του Μυριοκεφάλου (1176) παραδίνεται στη βουλιμία των Οθωμανών.
Από τότε προσωρινά κι από το 1453 μόνιμα αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια του Ελληνισμού της Μ. Ασίας. Νύχτα φωνών αποκοιμίζει τη σκέψη κι αναστέλλει την ορμή των μικρασιατικών πληθυσμών για πρόοδο, γιατί οι κατακτητές περιορίζουν την άσκηση της λατρείας σε υποτυπώδεις εκδηλώσεις, απαράδεκτες σ’ οποιαδήποτε μορφή ζωής, αποσυνθέτουν κι εξαφανίζουν κάθε μορφή παιδείας κι απαγορεύουν τη χρήση της μητρικής ελληνικής γλώσσας, ώστε διαμερίσματα ολόκληρα της χερσονήσου να τουρκοφωνήσουν. Παράλληλα όμως καλύπτει διακριτικά την παλλόμενη καρδιά των σκλάβων κι αθόρυβα δημιουργεί τους προσαρμοστικούς μηχανισμούς της ζωής, που θα τους βοηθήσουν να επιβιώσουν και να κρατηθούν όρθιοι κι αμετακίνητοι στην πίστη και τον εθνισμό τους.