Ο Μαρκ Τουαίην έγραψε τον Πρίγκιπα και τον φτωχό το 1881 έχοντας ήδη ταξιδέψει στην Ευρώπη και έχοντας μελετήσει την ιστορία της Αγγλίας και της Γαλλίας. Με αφορμή μια εμπνευσμένη σύμπτωση και μια φαινομενικά διασκεδαστική ιστορία, ο συγγραφέας επιχειρεί να παρουσιάσει τις σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις στην Αγγλία του 16ου αιώνα καυτηριάζοντας την κοινωνική υποκρισία και την αδικία.

Ο Εδουάρδος και ο Τομ έχουν ακριβώς την ίδια ηλικία και μοιάζουν πολύ στην εμφάνιση. Ο ένας όμως είναι γιος ενός ζητιάνου και απατεώνα, ντυμένος με κουρέλια, και ζει στα Παλιά Σφαγεία κι ο άλλος είναι ο κληρονόμος του θρόνου της Αγγλίας, μεγαλωμένος στα πλούτη και την πολυτέλεια. Όταν η τύχη τούς φέρνει κοντά, ο Τομ και ο Εδουάρδος αλλάζουν ρούχα για πλάκα, αλλά καταλήγουν ύστερα από μια τρομερή παρεξήγηση να ζουν ο ένας στον κόσμο του άλλου. Ο Τομ μαθαίνει πώς είναι να ζει κανείς στην τρέλα και το ψέμα της βασιλικής αυλής και ο Εδουάρδος πώς να επιβιώνει μέσα στη άγρια φτώχια και ανέχεια των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της Αγγλίας του 16ου αιώνα.

Ο πρίγκιπας και ο φτωχός τοποθετείται το 1546 όταν Βασιλιάς της Αγγλίας ήταν ο Ερρίκος ο Η΄, ο οποίος έγινε διάσημος γιατί παντρεύτηκε έξι γυναίκες στην προσπάθειά του να αποκτήσει αγόρι για διάδοχο του θρόνου. Στην αρχή ο Ερρίκος ήταν πολύ δημοφιλής βασιλιάς, στην πορεία όμως άλλαξε και έγινε αλαζόνας και τυραννικός. Ο πατέρας του Ερρίκου άφησε τα οικονομικά της Αγγλίας σε καλή κατάσταση, ωστόσο τα έξοδα του Ερρίκου για να διατηρήσει την πολυτέλεια της Αυλής και οι συνεχείς πόλεμοι κατέστρεψαν την οικονομία της χώρας. Οι τιμές ανέβαιναν συνέχεια και ο λαός ζούσε σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης. Οι άνθρωποι στην Αγγλία εκείνη την εποχή δεν θεωρούνταν πολίτες αλλά υπηρέτες του θρόνου. Είχαν ελάχιστα δικαιώματα. Οι κατηγορούμενοι στα δικαστήρια δεν είχαν δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και οι δίκες διαρκούσαν το πολύ δέκα λεπτά. Αν κάποιος έκλεβε κάτι αξίας πάνω από λίγα σελίνια, τότε ο δικαστής μπορούσε να τον καταδικάσει σε θάνατο. Ο Ερρίκος πέθανε το 1547 και στο θρόνο ανέβηκε ο εννιάχρονος γιος του Εδουάρδος, ο πρίγκιπας της ιστορίας μας.