Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων παρατηρείται μια καθοριστικής για τον δυτικό πολιτισμό σημασίας ώσμωση φιλοσοφικού στοχασμού, θεάτρου και δημοκρατίας, εδραζόμενη στον βαθύτατο διάλογο του λογίζεσθαι και του πράττειν. Αποκύημα της φόριμης αυτής διάδρασης υπήρξε η αττική τραγωδία, το δραματικό είδος που συστρατεύοντας κοινωνικοπολιτικές, ιδεολογικές και καλλιτεχνικές δυνάμεις κατορθώνει μέσω της διύλισης των εσώτερων πόρων του εἶναι να διαυγάσει την ύψιστη έκφανση της ηθικής ελευθερίας του ανθρώπου, την προαίρεσιν, η οποία ορίζει εν πολλοίς την ταυτοτική υπόσταση αυτού του εγγενώς τραγικού (εξαιτίας της έλλογης φύσης του) όντος. Όταν, λοιπόν, εξετάζουμε ένα μέρος του τρισδιάστατου τούτου σύμπαντος, το θεατρικό, εύλογα θα πρέπει να μάς ενδιαφέρουν και οι δύο άλλες του όψεις, η πολιτική και η φιλοσοφική. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μια αδρομερής προσέγγιση των πολιτικών διαστάσεων της κλασικής τραγωδίας, καθώς και η ανάδειξη της διαχρονικής της δυναμικής διά της σύντομης μελέτης της Αντιγόνης του Άρη Αλεξάνδρου, ενός –μάλλον άγνωστου στο ευρύ κοινό– διακειμένου της εμβληματικής ομώνυμης σοφόκλειας τραγωδίας.
Το άρθρο του Βασίλειου Ζάγκα με τίτλο Άρης Αλεξάνδρου: Απ’ τον homo sapiens στον homo humanus μια Αντιγόνη δρόμος περιέχεται στο 29ο τεύχος της περιοδικής έκδοσης Θεατρογραφίες και έχει ως αφόρμηση το θεατρικό έργο Αντιγόνη του Άρη Αλεξάνδρου. Ο ίδιος αναφέρει:
Η βαθύτατα πολιτική διερώτηση της σοφόκλειας Αντιγόνης περί του τί ἔστι του ανθρώπου αποτυπώνει τον πυρήνα της ουσίας του ατόμου-πολίτη που αντιλαμβάνεται ότι σύμπας ο βίος καθορίζεται από τη στάση του εντός του πολιτικού γίγνεσθαι. Οι πολυπληθείς μεταπλάσεις του ευμάλακτου αρχετυπικού μύθου επιβεβαιώνουν τούτη την αέναη και οικουμενική ανάγκη πολιτικής συνείδησης.
Τέτοια περίπτωση είναι η Αντιγόνη του Αλεξάνδρου. Πρόκειται για επανεγγραφή του σοφόκλειου χαρακτήρα σε μια μαρξιστική οπτική που μετατοπίζει το τραγικό στον καθημερινό βίο. Στο πρόσωπο της ομώνυμης ηρωίδας,όπου αντικατοπτρίζεται η πικρία της διάψευσης, θα αναγνωρίζαμε τον ίδιο τον δημιουργό, τον άνθρωπο που βαδίζοντας στο μοναχικό αντιγόνειο μονοπάτι δεν καταδέχεται να κάνει «τη συνείδηση της ήττας ήττα της συνείδησης». Πλάθεται, έτσι, σε ανθρώπινα μέτρα μια ηρωίδα που απ’ τη στράτευση περνά στην αποστράτευση, κι από εκεί στην αντιστράτευση, αποδομώντας την «αντικειμενική αλήθεια» της ηγεσίας της εμφυλιακής Αριστεράς και ενσαρκώνοντας, τελικά, την τραγικότητα του ανθρώπου που θυσιάζεται εντελώς αντιηρωικά προασπιζόμενος τον προσωπικό αξιακό κώδικα.
*ο Βασίλειος Ζάγκας είναι φιλόλογος
**το άρθρο ολόκληρο μπορείτε να το διαβάσετε στην έντυπη έκδοση του περιοδικού Θεατρογραφίες
